Харчаванне

• Метадычныя рэкамендацыі па арганізацыі харчавання навучэнцаў ва ўстановах адукацыі ў 2024/2025 навучальным годзе;
• Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 кастрычніка 2019 г. № 694 «Аб арганізацыі харчавання навучэнцаў»
• Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 27 снежня 2022 г. № 917 "Аб змяненні пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 14 кастрычніка 2019 г. № 694
• Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 17 студзеня 2022 г. № 29 «Аб нормах харчавання і грашовых нормах выраходаў на харчаванне навучэнцаў, якія навучаюцца ў установах адукацыі»
• ПАСТАНОВА САВЕТА МІНІСТРАЎ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ 23 жніўня 2023 г. № 555 "Аб змяненні пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 27 красавіка 2013 г. № 317"
• Палажэнне "Па арганізацыі работы Савета па харчаванню"
• Палажэнне "Аб бракіражнай камісіі"
• Санітарныя нормы і правілы

У сувязі з уступленнем у сілу Пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 27 снежня № 917 "Аб змене пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 14 кастрычніка 2019 г. № 694" плата за харчаванне будзе рабіцца да 25-га чысла бягучага года. Разліковыя рахункі застаюцца ранейшымі.

Інфармацыйны зборнік тэхналагічных карт страў і вырабаў

Сапраўдны інфармацыйны зборнік тэхналагічных карт страў і вырабаў (далей – Зборнік) уключае тэхналагічныя карты новых страў і вырабаў, якія распрацаваны з улікам смакавых пераваг навучэнцаў тэхнолагамі цэнтраў па забеспячэнні дзейнасці бюджэтных арганізацый і тэхнолагамі суб'ектаў гаспадарання, якія ажыццяўляюць арганізацыю харчавання ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі, як у рамках эксперыменту па арганізацыі школьнага харчавання, так і раней.

Тэхналагічныя карты новых страў і вырабаў складзены ў адпаведнасці з патрабаваннямі дзяржаўнага стандарта Рэспублікі Беларусь СТБ 1210-2010 «Грамадскае харчаванне. Кулінарная прадукцыя, якая рэалізуецца насельніцтву. Агульныя тэхнічныя ўмовы» (далей - СТБ 1210-2010) і атрымалі гігіенічную ацэнку.

У Зборнік таксама ўключаны тэхналагічныя карты новых страў з агародніны, рыбы і соусаў, распрацаваныя УА "Беларускі дзяржаўны універсітэт харчовых і хімічных тэхналогій".

Усе стравы і вырабы, прыведзеныя ў Зборніку, прайшлі эксперыментальную тэхналагічную адпрацоўку, грунтуюцца на прымяненні зберагалых метадаў кулінарнай апрацоўкі і прызначаны для забеспячэння рэалізацыі прынцыпаў здаровага харчавання.

У харчаванні навучэнцаў не выкарыстоўваюцца вострыя заправы (хрэн, перац, гарчыца, воцат), а таксама прадукты з іх выкарыстаннем, сокі і напоі ў выглядзе сухіх канцэнтратаў, натуральны кава, крабавыя палачкі, якія не адпавядаюць устаноўленым патрабаванням для дзіцячага харчавання.

Для падрыхтоўкі страў выкарыстоўваецца соль павараная харчовая ёдаваная, алей расліннае ў залежнасці ад прамысловай перапрацоўкі (нерафінаваны, рафінаваны, дэзадараваны і іншае), сыры (мяккія, паўцвёрдыя, цвёрдыя), нятлустае мяса (свініна мясная, ялавічына першай катэгорыі або іцяліна), субпрадукты, пераважна астуджаныя, яйкі курыныя дыетычныя, яйкі перапёлчыны вараныя, агуркі кансерваваныя без воцату, марская капуста кансерваваная або марынаваная без воцату.

Катлетная свініна і ялавічына не ставяцца да нятлустай сыравіны, у сувязі з чым могуць выкарыстоўвацца толькі ў спалучэнні з нятлустым мясам (да прыкладу, грудкай з птушкі ці індычкі) ці гароднінай. Катлетная свініна і ялавічына павінны змяшчаць тлушчу і злучальнай тканіны не больш за 35% і 20% адпаведна ад агульнай масы паўфабрыката (СТБ 1020-2008 «Паўфабрыкаты мясныя натуральныя. Агульныя тэхнічныя ўмовы).

У выпадку паступлення на вытворчасць харчовых прадуктаў і харчовай сыравіны, адрозных ад названых у тэхналагічных картах, нормы адходаў і страт пры тэхналагічнай апрацоўцы ўстанаўліваюцца на падставе кантрольных прапрацовак. Кантрольныя прапрацоўкі праводзяцца на партыю сыравіны аднаразова ў колькасцях па меркаванні вытворцы і з улікам магчымасці рэалізацыі прадукцыі. Кантрольныя прапрацоўкі афармляюцца актамі па форме, прыведзенай у СТБ 1210-2010.

Пры выкарыстанні ў працэсе вырабу страў і вырабаў новых відаў цеплавога тэхналагічнага абсталявання, якое забяспечвае тэмпературна-влажностный рэжым кулінарнай апрацоўкі, выдатны ад названага ў тэхналагічных картах (напрыклад, параканвектамат або індукцыйная электрапліта і інш.), нормы выхаду страў або ўкладання кампанентаў на зададзены выхад павінны быць удакладнены шляхам кантрольных прапрацовак.

Гэты Зборнік сфарміраваны ў мэтах актуалізацыі дзеючага Зборніка тэхналагічных карт страў і вырабаў для харчавання навучэнцаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй і прафесійна-тэхнічнай адукацыі, зацверджанай пастановай Міністэрства гандлю Рэспублікі Беларусь ад 11 ліпеня 2006 г. № 21.

Разам з тым Зборнік з'яўляецца рэкамендаваным для выкарыстання пры арганізацыі харчавання навучэнцаў ва ўстановах, якія забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй і прафесійна-тэхнічнай адукацыі.

Выбар тэхналагічных картак ажыццяўляецца з улікам вытворчых магчымасцяў аб'екта грамадскага харчавання, кваліфікацыі работнікаў.

Пералік тэхналагічных карт страў і вырабаў

Правільнае харчаванне і яго пісьменная арганізацыя - гэта тое, што забяспечвае арганізм усімі рэсурсамі для росту і развіцця, а таксама для ўсіх нарастак ва ўстанове.

Гарачае харчаванне дзяцей падчас знаходжання ва ўстанове з'яўляецца адной з важных умоў падтрымання іх здароўя і здольнасці да эфектыўнага навучання.

Арганізацыя харчавання навучэнцаў ва ўстанове адукацыі ажыццяўляецца згодна з артыкулам 40 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі з захаваннем нарматыўных прававых актаў і іншых дакументаў.

Харчаванне навучэнцаў ва ўстанове ажыццяўляецца ў парадку, устаноўленым пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 кастрычніка 2019 г. № 694 "Аб арганізацыі харчавання навучэнцаў" (Нацыянальны рэестр прававых актаў Рэспублікі Беларусь, 2005 г., № 35, 5/15618), з улікам патрабаванняў Санітарных норм і правіл.

На падставе пратакола пасяджэння камісіі ўстановы па прадастаўленні навучэнцам бясплатнага харчавання створаны загад дырэктара ўстановы, згодна з якім навучэнцы забяспечаны гарачым абедам, падвячорак, а навучэнцам, якія наведваюць групы падоўжанага дня, прадастаўляецца двухразовае харчаванне.

Таксама на падставе вышэйназваных дакументаў вызначаны льготныя катэгорыі навучэнцаў: навучэнцы са шматдзетных сем'яў (бацькі або іншыя прадстаўнікі якіх з 1 па 25 жніўня падалі заяву кіраўніку ўстановы адукацыі і падалі пасведчанне шматдзетнай сям'і).

Харчаванне навучэнцаў арганізуецца па зацверджаным кіраўніком установы адукацыі графіку пад наглядам педагагічных работнікаў.

Гарачае харчаванне навучэнцаў ажыццяўляецца па прыкладных двухтыднёвых рацыёнах харчавання, распрацаваных тэхнолагам і зацверджаных кіраўніком установы адукацыі. Прыкладныя двухтыднёвыя рацыёны харчавання распрацаваны дыферэнцыравана па ўзросту навучэнцаў (6 - 10 гадоў, 11 - 18 гадоў), з улікам сезоннасці (лета-восень, зіма-вясна), разнастайнасці і спалучэння харчовых прадуктаў, спосабаў іх кулінарнай апрацоўкі на падставе норм спажывання харчовых рэчываў. і энергіі для дзяцей згодна з санітарнымі нормамі і правіламі, якія ўстанаўліваюць патрабаванні да харчавання насельніцтва: нормы фізіялагічных патрэбнасцей у энергіі і харчовых рэчывах для розных груп насельніцтва Рэспублікі Беларусь.

Пры складанні дзённых рацыёнаў харчавання адрозненне набораў прадуктаў кожнай узроставай групы рэалізуецца змяненнем выхаду страў або ўключэннем дадатковых страў, вырабаў.

Пры складанні меню ў рацыёны харчавання не ўключаюцца аднайменныя стравы і гарніры на працягу аднаго дня, а таксама на працягу двух дзён запар.

У рацыёны харчавання не ўключаюцца прадукты з вострым густам (гарчыца, хрэн, перац чырвоны і чорны, воцат). У рэцэптурах страў воцат замяняецца цытрынавай кіслатой. Замест вострых запраў выкарыстоўваюцца смакавыя заправы: пятрушка, салера, кроп, лук, часнык, карыца, ванілін. З тлушчаў выкарыстоўваюцца сметанковыя і раслінныя алеі.

Для падрыхтоўкі страў выкарыстоўваюцца пераважна такія спосабы кулінарнай апрацоўкі, як варэнне, тушэнне, запяканне, падрыхтоўка на пару.

З мэтай забеспячэння навучэнцаў вітамінам «З» штодня праводзіцца вітамінізацыя супаў ці салодкіх (трэціх) страў аскарбінавай кіслатой у адпаведнасці з Нормамі харчавання.

Вітамінізацыя ўзвараў праводзіцца пасля іх астуджэння да тэмпературы 12 - 15 º С перад іх раздачай. Пры вітамінізацыі кісялёў аскарбінавая кіслата ўводзіцца ў крухмальную муку.

На ўсе рэалізуемыя стравы і вырабы ёсць тэхналагічныя карты, аформленыя ў адпаведнасці з патрабаваннямі тэхнічных нарматыўных прававых актаў.

Пры арганізацыі харчавання па меню скамплектаваных рацыёнаў харчавання вядуцца назапашвальныя ведамасці выдаткаў прадуктаў на аднаго навучэнца. На падставе назапашвальных ведамасцей рэгулярна праводзіцца аналіз выканання ўстаноўленых норм харчавання і прымаюцца меры па паляпшэнні яго якасці.

Выкананне грашовых норм расходаў на харчаванне шэф-кухар кантралюе раз на пяць дзён.

Кошт страў, уключаных у рацыёны харчавання, якія прадстаўляюцца за кошт бюджэтных сродкаў і за кошт бацькоў або іншых законных прадстаўнікоў, сфарміравана з прымяненнем адзінага ўзроўню нацэнак.

Праводзіцца работа па патанненні харчавання. Патанненне харчавання забяспечваецца за кошт самастойнай нарыхтоўкі ўстановай бульбы і агародніны.

На харчаблоку ўстановы тэхналагічнае абсталяванне забяспечвае выключэнне сустрэчных патокаў сырой і гатовай харчовай сыравіны і харчовых прадуктаў, бруднага і чыстага посуду.

Для апрацоўкі і захоўвання харчовых прадуктаў на харчаблоку ўстаноўлена наступнае абсталяванне:

1. тэхналагічнае абсталяванне на электрасілкаванні. Марміт для падтрымання тэмпературы толькі што прыгатаваных страў на працягу працяглага тэрміна. Для драбнення волкіх і якія прайшлі цеплавую апрацоўку харчовых прадуктаў выкарыстоўваецца паасобнае тэхналагічнае абсталяванне;
2. халадзільнае абсталяванне для захоўвання харчовых прадуктаў;
3. вытворчыя сталы (суцэльнаметалічныя, з пакрыццём з нержавеючай сталі). Для апрацоўкі сырога мяса, птушкі і рыбы выкарыстоўваюцца вытворчыя сталы, пакрытыя ацынкаваным жалезам і з закругленымі кутамі.
4. вытворчыя ванны, якія прадугледжваюць падводку халоднай і гарачай вады праз змяшальнікі, паветраныя парывы ў месцах далучэння да водаадвядзення не менш за 20 мм ад верхняй прыёмнай варонкі;
5. стэлажы, падтаварнікі для захоўвання харчовых прадуктаў, посуду, інвентара, канструкцыі, выкарыстоўваныя матэрыялы і размяшчэнне якіх дазваляюць праводзіць вільготную ўборку і дэзінфекцыю.

Гандлёва-тэхналагічнае і халадзільнае абсталяванне спраўна. Ацэнка на адпаведнасць гандлёва-тэхналагічнага і халадзільнага абсталявання пашпартным характарыстыкам праводзіцца два разы на год - перад пачаткам новага навучальнага года і ў перыяд зімовых канікулаў, што фіксуецца ў спецыяльным часопісе.

Вытворчыя сталы і вытворчыя ванны прамаркіраваны згодна з прызначэннем, у тым ліку ў падрыхтоўчым (гарачым) цэху - ДПП» (гатовая прадукцыя) і «СП» (волкая прадукцыя).

Супрацоўнікам установы даецца харчаванне ў аб'ёме і асартыменце, прадугледжаным для навучэнцаў ва ўстанове адукацыі шляхам папярэдняй аплаты праз касу бухгалтэрыі аддзела адукацыі спорту і турызму.

Для выхавання культуры харчавання ў дзяцей праводзяцца класныя гадзіннікі, гутаркі, факультатыўныя заняткі "Па прыступках правілаў здаровага харчавання".

Асаблівая ўвага надаецца культуры абслугоўвання пры прадастаўленні харчавання навучэнцаў, эстэтычнаму афармленню абедзеннай залы.

Для выхавання культуры спажывання ўкараняюцца сучасныя тэхналогіі прыгатавання ежы, а таксама розныя формы абслугоўвання дзяцей: папярэдняя замова страў па меню заўтрашняга дня.

У сістэме харчавання ва ўстанове рэалізуецца прынцып шматузроўневага кантролю якасці харчавання, у тым ліку асноўная роля ў арганізацыі і кантролі за якасцю харчавання адводзіцца бракаражнай камісіі і Савету па харчаванню, зацверджаных загадам дырэктара.

Кожная партыя прыгатаванай ежы падвяргаецца бракеражу (камісійнай адзнацы якасці) з адзнакай вынікаў у часопісе па кантролі за якасцю гатовай ежы (бракеражным).

У склад шлюбаражнай камісіі ўваходзяць два прадстаўнікі ад адміністрацыі (на выпадак адсутнасці аднаго), шэф-кухар, адказны за харчаванне школьнікаў і адказны за харчаванне выхаванцаў рознаўзроставых груп.

У склад Рады па харчаванні ўваходзяць: дырэктар установы, настаўнік пачатковых класаў, адказная за гарачае харчаванне выхаванцаў рознаўзроставых груп, прадстаўнік ад бацькоў, прадстаўнік ад прафсаюзнага камітэта.

Асноўная мэта работы Савета па харчаванню - стварэнне ўмоў, якія забяспечваюць паўнацэннае харчаванне навучэнцаў, як асноўнага фактару аховы іх здароўя.

Ва ўстанове адукацыі арганізаваны дзейсны кантроль, маніторынг арганізацыі і якасці харчавання навучэнцаў, эфектыўнага выкарыстання бюджэтных сродкаў, што выдзяляюцца на гэтыя мэты.

Пытанні арганізацыі харчавання навучэнцаў рэгулярна разглядаюцца на нарадах пры дырэктары, пасяджэннях педагагічных саветаў установы адукацыі.

Прадастаўленне бясплатнага харчавання ажыццяўляецца на падставе Пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 14 кастрычніка 2019 г. № 694 «Аб арганізацыі харчавання вучняў», у якой вызначаны катэгорыі вучняў, якім прадастаўляецца бясплатнае гарачае харчаванне ў навучальныя дні (да вучэбных дзён адносяцца ўрокі па зацверджаных навучальных планах) за кошт сродкаў рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў.

На бясплатнае гарачае харчаванне за кошт сродкаў рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў маюць права:

• вучні1-4 класаў;
• дзеці са шматдзетных сем'яў;
• вучні 5-11 класаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, якія пражываюць у сельскіх населеных пунктах і вучні 5-11 класаў агульнай сярэдняй адукацыі, якія пражываюць у сельскіх населеных пунктах і наведваюць гарадскія ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі;
• дзеці інваліды;
• вучні з сем'яў, у якіх адзін з бацькоў з'яўляецца інвалідам I або II групы;
• вучні з сем'яў ваеннаслужачых, якія сталі інвалідамі - з прычыны ранення, кантузіі, калецтва або захворвання, атрыманых пры абароне Айчыны або выкананні абавязкаў воінскай службы ў дзяржавах, дзе вяліся баявыя дзеянні;
• вучні з сем'яў работнікаў, якія абслугоўвалі дзеючыя воінскія кантынгенты ў Афганістане або ў іншых дзяржавах і сталі інвалідамі з прычыны ранення, кантузіі, калецтвы або захворвання, атрыманых у перыяд вядзення баявых дзеянняў, акрамя выпадкаў, калі інваліднасць наступіла ў выніку наркаправоў. , таксічнага ап'янення, членашкодніцтва;
• вучні спецыялізаваных па спорце класаў;
• вучні, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы.

Для атрымання бясплатнага харчавання бацькі ці законныя прадстаўнікі вучняў з 1 па 25 жніўня падаюць заяву кіраўніку ўстановы адукацыі.

Да заявы прыкладаюцца:

• пасведчанне шматдзетнай сям'і - для сем'яў, якія маюць трох і больш дзяцей ва ўзросце да 18 гадоў, якія навучаюцца ў пачатковых школах, базавых школах, сярэдніх школах, гімназіях, ліцэях, вучэбна-педагагічных комплексах;
• пасведчанне інваліда – для дзяцей-інвалідаў, якія навучаюцца ў пачатковых школах, базавых школах, сярэдніх школах, гімназіях, ліцэях, вучэбна-педагагічных комплексах;
• пасведчанне інваліда - для сем'яў, у якіх адзін з бацькоў з'яўляецца інвалідам I або II групы;
• даведка аб месцы жыхарства і складзе сям'і - для навучэнцаў 5-11 класаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, якія пражываюць у сельскіх населеных пунктах і наведваюць гарадскія ўстановы агульнай сярэдняй адукацыі;
• пасведчанне ўдзельніка баявых дзеянняў у Аўганістане;
• звесткі аб даходах кожнага члена сям'і навучэнца за апошнія дванаццаць месяцаў, якія папярэднічаюць месяцу падачы заявы, і даведка аб месцы жыхарства і складзе сям'і – для малазабяспечаных сем'яў, дзеці якіх навучаюцца ў пачатковых школах, базавых школах, сярэдніх школах, гімназіях, ліцэях, вучэбна-педагагічных комплексах.

Пры вызначэнні сярэднедушавога даходу сям'і навучэнца (вылічаецца за дванаццаць месяцаў, якія папярэднічаюць месяцу звароту за бясплатным харчаваннем) у складзе сям'і ўлічваюцца яго маці і бацька, дзеці, якія не дасягнулі 18 гадоў, дзеці ва ўзросце ад 18 да 23 гадоў, якія навучаюцца ва ўстановах агульнага сярэдняга, спецыяльнай, прафесійна-тэхнічнай, сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыі ў дзённай форме атрымання адукацыі, а таксама інваліды з дзяцінства I і II групы, якія атрымліваюць сацыяльныя пенсіі).

Рашэнне аб прадастаўленні бясплатнага харчавання па заявах, пададзеных з 1 па 25 жніўня, прымаецца камісіяй на працягу пяці дзён пасля заканчэння ўказанага тэрміну падачы заяў і афармляецца загадам кіраўніка ўстановы адукацыі.

У выпадку звароту па прадастаўленне бясплатнага харчавання пасля 25 жніўня камісія прымае рашэнне аб яго прадастаўленні на працягу пяці дзён з дня падачы заявы. Пры гэтым бясплатнае харчаванне даецца з дня прыняцця камісіяй такога рашэння.

Навучэнцы, для якіх не прадугледжана харчаванне за кошт сродкаў рэспубліканскага і мясцовых бюджэтаў, забяспечваюцца харчаваннем за кошт сродкаў бацькоў або іншых законных прадстаўнікоў.

Карысная інфармацыя аб здаровым і правільным харчаванні

Дзеці школьнага ўзросту маюць патрэбу ў збалансаваным харчаванні, з высокім утрыманнем вітамінаў і мікраэлементаў, якое дапаможа іх арганізму развівацца і заставацца здаровым. Ніжэй вы знойдзеце інфармацыю аб тым, на чым грунтуецца здаровае харчаванне школьнікаў.

Памятаеце старажытны выраз - "Ты ёсць тое, што ты ясі"? Як ні дзіўна гэта не гучыць, але харчаванне гуляе ў жыцці любога чалавека вельмі важную ролю, а ўжо ў жыцці дзіцяці - тым больш. Правільнае харчаванне школьніка - залог яго здароўя, паспяховасці і нармальнага развіцця. На думку дыетолагаў, дзіця, якое вучыцца ў школе, павінна есці не менш за 4 разы ў дзень, прычым сняданкі, абеды і вячэры абавязкова павінны ўключаць у сябе гарачыя стравы. Школьнікі праводзяць па паўдня па-за домам, а некаторыя - і зусім увесь дзень, застаючыся ў продлёнке. Наша задача - накарміць дзіцяня правільным сняданкам і вячэрай і даць з сабой не толькі смачны, але і карысны «тармазок».

Рэгулярны прыём ежы

Дзецям неабходны рэгулярныя прыёмы ежы і перакусы паміж імі. Асабліва гэта важна, калі мы вядзём размову аб здаровым харчаванні малодшых школьнікаў. Калі замест гэтага дзіця абвыкне «перахапляць» нешта на ходу, гаворкі аб збалансаваным харчаванні быць, вядома, не можа.

Добра, калі дзеці пачынаюць свой дзень пажыўным сняданкам - напрыклад, малаком з шматкамі, каб справіцца з ранішняй нагрузкай у школе. Затым - адзін тост, 1-2 фрукта або кавалак кекса дадуць ім дадатковую энергію, каб адчуваць сябе бадзёрымі да абеду. Сам абед пажадана зрабіць як мага больш разнастайным.

Асноўныя правілы здаровага харчавання школьнікаў рэкамендуюць бацькам наступнае:

• 1-2 разы на тыдзень дзіцяці пажадана есці рыбу;
• 1 раз у тыдзень - чырвонае мяса (такое, як ялавічына);
• 1-2 разы на тыдзень дзіця павінна есці бабовыя ці такія стравы, як фаршаваная гародніна;
  у астатнія дні дзіцяці можна даваць белае мяса (напрыклад, курыцу) ці стравы, прыгатаваныя з макаронных вырабаў.

Прыміце да ўвагі, што да здаровага сілкавання школьнікаў можна прызвычаіць з дапамогай сумесных вячэр і абедаў па выходных, падчас якіх вы збіраецеся за сталом усёй сям'ёй.

Прадукты з усіх харчовых груп

Гаворачы аб здаровым харчаванні навучэнцаў, трэба заўважыць, што дзецям неабходна есці прадукты ўсіх харчовых груп - каб задаволіць патрэбу свайго арганізма ў пажыўных рэчывах. Спынімся на гэтым падрабязней.

Хлеб, іншыя зёлкавыя і бульба. Добра, каб харчаванне школьнікаў абапіралася на гэтую групу прадуктаў. Рыхтуючы ежу аддайце ўпадабайце пакуце грубіянскага памолу, здаровае сілкаванне мяркуе, што 2/3 рацыёну школьнікаў будуць складаць прадукты, вырабленыя менавіта з такой мукі.

Садавіна і гародніна. Для здаровага, паўнавартаснага харчавання школьнікам неабходна даваць 5 порцый разнастайнай садавіны і гародніны штодня.

Адной порцыяй можа лічыцца:

1 фрукт сярэдняга памеру - напрыклад, банан, яблык, апельсін;
2 фрукты маленькага памеру (такіх, як сліва), 10-15 вінаградзін, вішань, ягад;
1 невялікая порцыя салаты са свежай гародніны;
3 поўных сталовых лыжкі прыгатаванай гародніны - такіх, як зялёны гарошак;
3 поўных сталовых лыжкі прыгатаваных бабовых - такіх, як фасолю (калі дзіця з'есць больш, гэта ўсё роўна залічваецца, як адна порцыя);
1 сталовая лыжка сухой садавіны - такіх, як разынкі або курага;
1 невялікая шклянка натуральнага соку (калі дзіця вып'е больш, гэта ўсё роўна залічваецца, як адна порцыя).
Малако і малочныя прадукты. Давайце дзецям, па меншай меры, 3 порцыі малочных прадуктаў у дзень. Гэта можа быць 1 пакаванне ёгурта, 1 шклянка малака ці 1 кавалачак сыра памерам са запалкавую скрынку. Гэта асабліва важна для здаровага харчавання малодшых школьнікаў. Малочныя прадукты паніжанай тлустасці звычайна ўтрымліваюць у сабе такую ж колькасць кальцыя і той жа пералік вітамінаў, якія мы знаходзім у прадукцыі нармальнай тлустасці. Аднак поўнасцю абястлушчаныя малочныя прадукты дзецям ужываць непажадана.

Мяса, рыба і альтэрнатыўныя ім прадукты. Мяса (асабліва чырвонае) і рыба з'яўляюцца найлепшымі крыніцамі жалеза. Аднак бабовыя (чачавіца, фасоля), зялёная ліставая гародніна і ўзбагачаная трава таксама могуць даць арганізму школьніка досыць жалеза.

Тоўстая рыба - такая, як сардзіны, анчоўсы, макрэль, ласось - вельмі багатыя Ω-3 тлустымі кіслотамі. Гэтыя кіслоты неабходны для правільнага функцыянавання нервовай, імуннай і сардэчна судзінкавай сістэм дзіцяці. Правілы здаровага харчавання не толькі школьнікаў, але і дзяцей наогул, гавораць аб тым, што ў тыдзень дзецям неабходна з'ядаць 2 порцыі тоўстай рыбы. Аднак пазбягайце даваць дзіцяці рыбу-меч, паколькі ў ёй утрымоўваецца вялікая колькасць ртуці.

Тоўстыя ці салодкія прадукты. Прадукты высокай тлустасці або з вялікім утрыманнем цукру - такія, як тарты, печыва, шакаладныя вафлі, хрумсткая бульба - даюць школьнікам шмат энергіі, аднак амаль не ўтрымліваюць у сабе вітамінаў. У невялікай колькасці дзецям прысмакі ўжываць можна, аднак, толькі як кампанент збалансаванага харчавання, а не як замену асноўнай, здаровай і карыснай ежы.

Карысныя напоі. У якасці самых прыдатных напояў здаровае харчаванне прапануе для школьнікаў малако і ваду - паколькі яны не руйнуюць іх зубоў. Сокі валодаюць падвышанай кіслотнасцю і ўтрымоўваюць высокі адсотак цукру (нават у натуральных соках мы знаходзім прыродныя цукры). Таму сокі дзецям лепш даваць разам з ежай - у адваротным выпадку, пажадана разводзіць іх вадой.

Агульная колькасць вадкасці, якая неабходна школьніку на працягу дня, залежыць ад надвор'я, фізічнай актыўнасці дзіцяці і ад прадуктаў, якія ён есць. Нядрэннай ідэяй будзе даваць дзецям адну шклянку вады (малака ці соку) з кожным прыёмам ежы, і адна шклянка – паміж прыёмамі. Давайце дзецям больш вадкасці падчас спякоты і ў перыяд падвышанай фізічнай актыўнасці.

Здаровае харчаванне малодшых школьнікаў наогул не дазваляе ўжыванне газаваных напояў тыпу кока-кола, якія змяшчаюць кафеін. Што тычыцца школьнікаў старэйшага ўзросту - пазбягайце даваць ім газаваныя напоі з утрыманнем кафеіну падчас ежы, паколькі кафеін перашкаджае ўсмоктванню арганізмам жалеза.

Асноўныя ж прынцыпы здаровага харчавання аднолькавыя для ўсёй сям'і. Часцей рыхтуйце салаты са свежай гародніны з зелянінай, хай дзеці зараджаюцца вітамінамі. Навучыце дзіця карыстацца блендером і падайце яму магчымасць самому сабе рыхтаваць карысныя смузи са свежых сокаў, садавіны ці ягад з зелянінай ці праросткамі пшаніцы. Аддавайце перавагу падрыхтоўцы на пару - гэта хутка, зручна і нашмат карысней, чым, скажам, варэнне або жарка. На гарнір імкніцеся рыхтаваць не традыцыйныя макароны ці смажаную бульбу, а агароднінныя стравы, прыпушчаныя, звараныя на пару ці запечаныя ў духоўцы. У звычайныя аладкі для сняданку дадайце нарэзаныя тонкімі дзелькамі яблыкі, нацёртую моркву ці капусту, нашаткаваную максімальна дробна - гэта і смачна, і карысна. У цеста для хатняй выпечкі шчодра дадавайце вотруб'е - абалоніна жыццёва неабходна абсалютна ўсім, а ўжо дзецям, па паўдня праводзяць за партай, тым больш. Вотруб'е можна дадаць і ў тварожную запяканку. Не забывайце аб бабовых, як аб крыніцы расліннага бялку. Акрамя гарохавага супу, з бабовых можна прыгатаваць мноства вельмі смачных страў, варта толькі захацець. Катлеткі з фасолі, фалафель з нута, індыйскі дхал, плоў з рысу і маша - на нашым сайце вы можаце знайсці практычна любы рэцэпт!

Правільная арганізацыя харчавання школьнікаў забяспечвае арганізм дзяцей усімі рэсурсамі не толькі для росту і развіцця, але і для ўзрастаючых нагрузак у школе і палавога паспявання. І ваш уклад, як бацькоў, асабліва важны.

Паважаныя бацькі!

Педагогі школы, гэтак жа як і вы клапоцяцца аб здароўі вашых дзяцей. Вазьміце на нататку карысную інфармацыю!

Несумненна, пачатак чарговага навучальнага года стаў для многіх асноўнай падзеяй верасня. І зноў у тысяч бацькоў пачынае балець галава - як там іх дзіця, ці ўсё ў парадку, ці добра паела?

Харчаванне школьнікаў - адно з галоўных пытанняў, якія трывожаць бацькоў на працягу ўсяго навучальнага года.

Да складання правільнага паўнавартаснага рацыёну патрабуецца поўны падыход з улікам асаблівасцяў дзіцячага арганізма. Вывучэнне школьнай праграмы патрабуе ад дзяцей найвышэйшай разумовай дзейнасці, таму трэба паслухаць парады па правільным харчаванні для школьнікаў.

Маленькі чалавечак, які далучаецца да ведаў, адначасова не толькі выконвае складаную працу, але і расце, і развіваецца, а для ўсяго дзіця павінна атрымліваць правільнае, збалансаванае харчаванне. Высокая разумовая дзейнасць нязвыклая для першакласнікаў, яна звязана з вялікімі выдаткамі энергіі. А ўсё злучанае з інтэлектуальнай працай, у асноўным залежыць ад вугляводаў, назапашаных у арганізме, галоўнай выявай ад глюкозы. Зніжэнне ўтрымання кіслароду і глюкозы ў крыві ніжэй за неабходны ўзровень прыводзіць да пагаршэння мазгавых функцый. У сваю чаргу, гэта можа быць адной з прычын, па якой знізіцца разумовая працаздольнасць і пагоршыцца ўспрыманне навучальнага матэрыялу навучэнцам.

Бацькі ўскладаюць асноўныя надзеі на паўнавартасны сняданак - бо яны самі кантралююць гэты працэс дома. Але не ўсе ведаюць, якое менавіта сняданак з'яўляецца самым каштоўным для школьніка. Хтосьці імкнецца ўключыць у сняданак найбольшую колькасць вугляводаў, якія "адказваюць" за разумовую дзейнасць. І насамрэч, пасля шчыльнага вугляводнага сняданку колькасць глюкозы ў крыві значна павялічваецца, але калі вугляводаў залішне шмат, то за гэтым, ужо праз 1,5-2 гадзіны, утрыманне глюкозы можа гэтак жа рэзка панізіцца.

У сувязі з гэтым медыкі прапануюць уключаць у сняданак так званыя складаныя формы вугляводаў. Напрыклад, акрамя кандытарскіх вырабаў, варэння і салодкага чаю, у ранішні сняданак школьнікаў абавязкова павінны ўваходзіць макароны, кашы, хлебабулачныя вырабы, свежая гародніна, садавіна, асабліва яблыкі. Іншыя вугляводы лепш размяркоўваць на некалькі прыёмаў на працягу ўсяго школьнага дня: кава, чай, кава, цукеркі, булачкі, печыва, фруктовыя напоі забяспечаць дзіцяці пастаяннае паступленне свежай порцыі глюкозы ў кроў, што будзе стымуляваць разумовую дзейнасць школьнікаў.

Наступным па значнасці кампанентам ежы, неабходным для задавальнення энергетычнага запатрабавання школьнікаў - гэта тлушчы. На гэтую долю прыпадае каля 25% ад агульнай сутачнай затраты энергіі.

Тлушчы, апроч выкарыстання ў энергетычных мэтах, з'яўляюцца неабходным элементам, неабходным для пабудовы клеткавых мембран, гармонаў і феромонов, таксама ў іх раствараюцца вітаміны. Тлушчы з'яўляюцца галоўным будаўнічым матэрыялам чалавечага арганізма. Галоўнымі крыніцамі бялку ў рацыёне дзіцяці з'яўляюцца некаторыя гародніна, яйкі, рыба, збожжавыя культуры, арэхі, фасолю і мяса. Патрэбнымі тлушчамі асабліва насычаныя малочныя прадукты. Таму ў школьныя абеды ўключаны тварог, кефір, малако. Вавёркі жывёльнага паходжання асабліва карысныя для маладога арганізма школьнікаў, але ўсё ж не трэба захапляцца вэнджанай ежай, сасіскамі, каўбасой.

У рацыёне школьніка таксама павінна прысутнічаць абалоніна - гэта значыць сумесь складана якія пераварваюцца рэчываў, якія знаходзяцца ў плёне, лісці і сцеблах раслін. Гэта неабходна для добрага стрававання. Абалоніны ў прадуктах харчавання дзіцяці павінна быць каля 15-20 грам. Для таго, каб у рацыёне была такая колькасць абалоніны, неабходна рыхтаваць ежу са збожжавых культур, а таксама садавіны і гародніны.

Апроч асноўных кампанентаў ежы ў рацыёне школьніка трэба прадугледзець поўнае і своечасовае папаўненне запатрабавання маладога арганізма ў біялагічных валокнах.

Вада, хоць і не з'яўляецца прадуктам харчавання, але складае каля шасцідзесяці працэнтаў ад агульнай масы арганізма. Школьніку неабходна штодня спажываць каля паўтара-двух літраў вады. У школе створаны ўмовы для ажыццяўлення пітнога рэжыму.

Асобным пытаннем у рацыёне школьнікаў з'яўляецца выкарыстанне харчовых дабавак, такім як фарбавальнікі, стабілізатары, змяшальнікі, антыаксіданты і кансерванты. Гэтыя рэчывы дадаюць у ежу, для надання ёй неабходнага паху, густу і кансістэнцыі. Многія харчовыя дабаўкі, якія прымяняюцца ў апошні час у сувязі з прагрэсам прамысловых тэхналогій, пастаянна выклікаюць пярэчанні з-за магчымасці з'яўлення алергічнай рэакцыі. Але не варта перажываць: выкарыстанне харчовых дабавак дакладна вызначана, і перш чым дабіцца дазволу на выкарыстанне якіх-небудзь з іх, яны праходзяць дбайную праверку сярод урадавых органаў і кампетэнтных медыцынскіх устаноў. Праведзеныя даследаванні ў цяперашнім часе паказваюць, што алергічная рэакцыя на ўжыванне харчовай рэакцыі вельмі рэдкая, і, як правіла, не перавышае колькасці выпадкаў балючай рэакцыі на стандартныя прадукты харчавання.

Калі прыслухоўвацца да парад па правільным харчаванні для школьнікаў, то ваша дзіця будзе добра вучыцца і заўсёды знаходзіцца ў выдатным настроі. Кожнаму, хто працуе ў сферы харчавання школьнікаў, варта памятаць, што паўнавартаснае харчаванне нашых дзяцей у самы адказны перыяд іх фарміравання і росту асобы - гэта галоўны шлях здароўя нацыі.